T.C. Mİllî Eğİtİm BakanlIğI
ZONGULDAK / MERKEZ - Tepebaşı İlkokulu
Belirli gün ve haftalardan Orman Haftası (21-26 Mart) okulumuzda kutlandı. Günün anlam ve önemi, ormanların korumanın önemi, şiirler, şarkılar söylendi. Gürhan APAYDIN öğretmenimizin hazrıladığı tören orman şarkısının söylenmesi ile son buldu. Öğretmenimize ve görev alan öğrencilerimize teşekkür ederiz.
Ormanlar aşağıda " ORMANLARDAN ELDE EDİLEN ÜRÜN VE HİZMET ÇEŞİTLERİ" başlığı altında gösterilen birçok ikincil ürün verir.
Ayrıca tıp, kozmetik, kimya ve boya sanayinin hammaddesini oluşturan birçok ürün; ormandaki ağaçların kökünden, gövdesinden, dalından, yaprağından elde edilmektedir.
Ormanlardan elde edilen ürün çeşitleri; odun, yaprak, çiçek, meyve, tohum, reçine, kabuk, kök, çalı, ot, av hayvanı, su, toprak, kil, taş, kömür ve madenler gibi çok sayıda ve değişik nitelikte hammaddelerdir... Bu maddeler niteliklerine ve pazar isteklerine göre çok değişik kullanım yerleri bulabilmektedir. Bu ürünler içerisinde en bol elde edilen ve geniş bir pazarlama olanağı bulan ürün ise ODUN'dur...
Ormanların ayrıca suyu düzenleme, toprağı koruma, iklimi etkileme, doğayı koruma ve güzelleştirme gibi çok önemli hizmetleri vardır...
Günümüzde modern orman işletmeciliği faaaliyetleri sonucunda elde edilen orman ürünleri, Asli Orman Ürünleri ve Tali Orman Ürünleri olmak üzere 2 kategori altında toplanmaktadır.
ASIL ORMAN ÜRÜNLERİ
İKİNCİL ORMAN ÜRÜNLERİ
Dünya genelinde ormanlar azalıyor. Ormanların azalmasıyla da çok sayıda canlının habitatları yok oluyor, ormanlar daha az karbon depoluyor, seller ve heyelanlar artıyor. Ormanların azalmasıyla kısaca ekosistem hizmetleri de bazen yavaş yavaş, bazen de çok hızlı olarak zarar görüyor. Peki nedir ekosistem hizmetleri? Ormanların ve diğer ekosistemlerin insanlar da dahil tüm canlılara sağlamış oldukları faydalardır. Bu bazen böğürtlen, kekik gibi gıda, bazen üretilen oksijen, bazen tozlaşmayı sağlayan arılar, bazen de dinlenmek için gidilen rekreasyon alanıdır.
Orman ekosistemlerinin sunmuş olduğu ürün ve hizmetler, Tedarik, düzenleme, destekleme ve kültürel ekosistem hizmetleri olarak dört ana başlık altında toplanmaktadır.
Bunlardan tedarik ekosistem hizmetleri gıda, temiz su, odun, odun dışı orman ürünleri, süs materyalleri, balık gibi su ürünleri, ilaç hammaddesi, kum, çakıl gibi mineral maddelerdir. Tedarik ekosistemleri başlığı altındaki ürünler çoğunlukla alınıp satılabilmektedir. Örneğin odun kağıt, mobilya, ev yapımı gibi yüzlerce alanda kullanılabilmektedir. Odun dışı orman ürünleri denilince ise ormandan toplanan dağ çileği, böğürtlen, yaban mersini, kocayemiş, ahlat gibi meyveler ile yenilebilir mantarlar, kekik ve defne yaprakları, çam fıstığı gibi çoğunlukla gıda olarak tüketilen ürünler akla ilk gelenlerdir. Bunlar haricinde reçine, sakız ve sığla yağı gibi ürünler de orman ağaçlarından üretilmektedir. Bunların önemli bir kısmı ise ekonomik değeri çok yüksek olan ilaç kimya, boya, gıda, kozmetik sektörlerinde kullanılmaktadır.
Düzenleme ve destekleme ekosistemleri ise alınıp satılmadığı için toplum tarafından fazla bilinmemekte ya da az bilinmektedir. Örneğin düzenleme hizmetlerinden oksijen üretimi ormanların fotosentez yapması ve bunun sonucunda atmosfere oksijen verdiği için az çok bilinmektedir. Ancak ormanların hastalık ve zararlıların azaltılmasına katkı sağladığının genellikle farkında değilizdir. Yine son yıllarda atmosferdeki CO2’nin artmasına bağlı olarak şiddetlenen iklim değişikliğinin önlenmesinde ormanlardaki ağaçlar CO2’yi fotosentezle bağlayarak karbon depolaması yaparlar. Örneğin bir kızılçam ağacı 75-100 yaşlarında yaklaşık olarak 50 cm çapına ulaşır. Bu yaş ve çaptaki bir kızılçam ağacının odununda tüm hayatı boyunca 3 bin tona yakın CO2’yi depolanmıştır.
Ormanların erozyonu önlediği de hemen herkesçe bilinir ve bu da ekosistem hizmetidir. Ormanlar rüzgarların hızını azaltır. Toprağı kökleri tutarak erozyonu engellemektedir. Yağış sularının koparma ve sürükleme gücünü azaltarak toprağı en iyi şekilde korurlar. Ülkemiz topraklarının %86 sı az ya da çok erozyona açıktır. Doğal afetler dünyanın her yerinde kayıplara neden olmaktadır. Türkiye genel olarak yükseltileri olan ve farklı iklim özellikleri ile bu tür afetlerin yaşandığı bir ülkedir. Erozyonu önleme işlevi ile ormanlar, etrafındaki koruma bölgesinde bulunan alanları su ve rüzgâr erozyonundan, toprak kaymalarından, taş ve kaya yuvarlanmalarından, çığ düşmelerinden, humusun ve toprağın çeşitli etkilerle taşınıp kaybolmasını önleyen ormanlardır.
Bir diğer düzenleme hizmeti iklimi düzenlemedir. Ormanlardaki ağaçlar tepe taşlarıyla toprağı gölgeleyerek yaz sıcaklığını 5-8.5 °C düşürürken kışın ise 1,6-2,8 °C artırabilirler. Yerleşim yerlerini ve tarım alanlarını, soğuk havanın ve rüzgârın zararlı etkisinden, hava değişimlerinden koruyan ve bağıl hava nemini yükselterek bulunduğu yerin iklimini iyileştiren yine ormanlardır.
Ormanlardaki ağaçların tepe taşları aynı zamanda yağmurun hızını keserek suyun damlayarak toprağa ulaşmasını sağlarlar. Orman topraklarının humusça zengin olması nedeniyle bu suyun neredeyse tamamı topraklara sızar. Çünkü hem humus hem de ağaçlardan dökülmüş ve çürümüş yapraklar suyu sünger gibi emer. Böylece su toprak üzerinden akışa geçmez ve hem erozyon hem de seller önlenmiş olur. Toprak içinde sızan su ise toprağın kil bölümü tarafından filtrelenerek temizlenir ve akarsulardan temiz su akmış olur. Ormanların bu faydasına su temizleme hizmeti adı verilmektedir.
Çok fazla bilinmeyen bir diğer ekosistem hizmeti desteklemedir. Bu ekosistem hizmetlerinde ormanlar doğrudan rol almazlar ama yokluklarında tüm canlılar olumsuz etkilenirler. Örneğin ormanlardaki bitkiler ile mikroorganizmalar kayaların parçalanmasını sağlayarak ve oluşan kökleriyle tuttuğu toprağın erozyonla taşınmasını engelleyerek toprak oluşmasını sağlarlar. Ayrıca ağaçların dökülen yaprakarının ayrışmasıyla oluşan humus da toprağın önemli bir bölümüdür. Ormanlardaki topraklar, canlı ve hatta ölü ağaçlar çok sayıda canlıya habitatlar sağlarlar. Ormanlar ayrıca su ve C, N, K, S gibi besin maddelerinin atmosfer, canlılar ve topraklar arasında yer değiştirmelerini sağlar. Böylece su ve besin maddesi döngülerinin önemli birer parçasıdır.
Son olarak ormanların genellikle yaz aylarında ve hafta sonlarında aklımıza gelen bir hizmeti rekreasyon da bir ekosistem hizmetidir ve adına kültürel ekosistem hizmeti denmektedir. Kampçılık, izcilik, doğa yürüyüşleri ile piknik gibi aktiviteler çoğunlukla ormanlar da yapılır. Söylesenize hafta sonunu ormanda temiz havada yürümek varken, tıklım tıkış, havası kirli ve sıcak bir kent merkezinde kim geçirmek ister?
Ek olarak ormanlar birçok resme, şiire ve romana ilham kaynağı olmuştur. Sanatçılar ormanların doğal ve estetik güzelliklerini anlatmak için sanatın her dalını kullanmışlardır. Yine bir soru soralım ormanların kesilerek yerleşime dönüştürüldüğü kentlerin mi ya da binlerce canlıya ev sahipliği yapan ormanların resmini yapmak istersiniz? Ormanlar ve doğadaki canlılar sadece sanatçıya ilham kaynağı olmazlar. Birçok mühendislik ve mimarlık alanında doğadan esinlenilmektedir. Biyomimikri denilen bu esinlenmeye günlük hayatımızda çok yerde rastlarız. Örneğin uçak ve helikopterler doğadaki kuşlar ve kız böcekleri incelenerek tasarlanmıştır.
Ormanlar ayrıca doğa bilimlerinin eğitim, öğretim ve geliştirilmesine katkı için, yapılacak araştırmalarda laboratuvar işlevi görür. Birçok bilim insanı, araştırmacı, öğrenci tarafından gözlemlemek incelemek, deney, araştırma yapmak için orman içerisinde bulunan bitki, hayvan her türlü canlı cansız varlıklar için doğal bir laboratuvardır. Son olarak yaylacılık gibi çeşitli faaliyetler de asılında bir ekosistem hizmetidir. Yaylalar çoğunlukla ormanların sona erdiği yüksek dağlarda olduğu için doğrudan orman ekosistem hizmeti olmasa da yine de buralarda hayvanların otlatılması ve yakacak ve yapacak odun için ormanlardan yararlanıldığından orman ekosistem hizmeti olarak kabul edilebilir. Yine geçimlerini ormandan sağlayan, hayvanlarını otlatmak için sürekli göç eden Yörükler gibi bazı toplumlar da ormanlara bağımlıdırlar. Bu toplumların kültürlerini nesilden nesile aktarmaları da ormanlar sayesinde olduğu için ormanların kültürel hizmetlerinden biri olarak kabul edilmektedir.
